Mục đích kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học của giáo viên nhằm phát hiện, giúp giáo viên nâng cao chất lượng giáo dục, giảng dạy; giữ vững kỉ luật, khuyến khích sự cố gắng của giáo viên; giúp hiệu trưởng, các cấp quản lý giáo dục sử dụng bồi dưỡng, đãi ngộ giáo viên hợp lý.
Kiểm tra chuyên đề
Kiểm tra thực hiện chương trình: Cần huy động các tổ trưởng chuyên môn hỗ trợ kiểm tra dưới hình thức đột xuất. Về cách thức kiểm tra cần đối chiếu giáo án, sổ ghi đầu bài, thời khóa biểu, lịch báo giảng, vở ghi của học sinh để xem xét tiến độ thực hiện chương trình, quy định của phân phối chương trình.
Cần đối chiếu kỹ trong giáo án, vở ghi của học sinh để xem xét việc GV đã thực hiện đúng những vấn đề điều chỉnh nội dung dạy học chưa.
Kiểm tra việc soạn bài: Việc chuẩn bị giờ lên lớp quyết định đến chất lượng giờ lên lớp và chất lượng quá trình dạy học. Việc giáo viên tự chuẩn bị cho các giờ lên lớp là việc quan trọng nhất trong qui trình lao động sư phạm.
Quản lý việc chuẩn bị giờ lên lớp là một hoạt động quản lý cần thiết để nâng cao hiệu quả của việc dạy và học. Do đặc điểm đặc thù của lao động sư phạm nên công tác chuẩn bị giờ lên lớp do giáo viên thực hiện ở nhà và gắn với thời gian rảnh rỗi. Vì vậy, đây là khâu khó quản lý đối với hiệu trưởng mà chủ yếu được thực hiện thông qua kiểm tra và tư vấn thúc đẩy sau kiểm tra.
Hiệu trưởng phải có quan niệm đúng đắn về giáo án và quan trọng hơn là phải biết giáo viên soạn bài như thế nào. Giáo án của giáo viên phải thực sự là bản thiết kế một giờ lên lớp đòi hỏi tính chính xác, rõ ràng về nội dung, phong phú về phương pháp giảng dạy.
Việc kiểm tra giáo án của giáo viên được tiến hành hàng tuần dưới sự hỗ trợ của tổ trưởng chuyên môn. Khi kiểm tra cần được đối chiếu với qui định chất lượng một bài soạn đối với từng loại bài đã thống nhất trong nhà trường.
Qua đó, nhận xét toàn diện từ số lượng bài soạn có đủ trước một tuần, chất lượng bài soạn có thể hiện rõ hoạt động của thầy và trò, sự đổi mới phương pháp, hình thức trình bầy ra sao… Tất cả các nhận xét, đánh giá phải được lưu trong hồ sơ kiểm tra và được trao đổi trực tiếp với giáo viên.
Kiểm tra giờ dạy trên lớp của giáo viên
Quản lý hoạt động dạy học thông qua việc dự giờ và phân tích sư phạm giờ dạy để trên cơ sở đó đề ra những quyết định quản lý hợp lý nhằm thúc đẩy mọi hoạt động của nhà trường đó là chức năng trung tâm của hiệu trưởng, đây cũng là nét đặc thù của quản lý trường học.
Tư tưởng chỉ đạo đối với việc quản lý giờ lên lớp là hiệu trưởng càng tác động trực tiếp vào giờ lên lớp càng tốt. Do đó dự giờ dạy của giáo viên là biện pháp trực tiếp nhất và quan trọng nhất trong các biện pháp quản lý giờ lên lớp.
Muốn quản lý được quá trình dạy học thông qua việc dự giờ người hiệu trưởng phải: Nắm vững lý luận dạy học nói chung và lý thuyết về bài học nói riêng; hiểu được bản chất cấu trúc – chức năng của giờ lên lớp; phải có kiến thức về phương pháp phân tích sư phạm và có kỹ năng sử dụng nó vào việc dự giờ.
Để công tác dự giờ đạt hiệu quả, hiệu trưởng phải tổ chức tốt công tác dự giờ và phân tích giờ dạy của giáo viên. Hiệu trưởng cần huy động nhiều lực lượng tham gia công tác dự giờ với nhiều hình thức khác nhau như:
Tổ chức dự giờ rút kinh nghiệm trong tổ chuyên môn; tổ chức thao giảng trong trường hoặc tham gia thao giảng trong cụm trường; tổ chức dự giờ thi đua, đăng ký giờ dạy tốt; Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng dự giờ kiểm tra chuyên môn và dự giờ rút kinh nghiệm giảng dạy của giáo viên.
Hiệu trưởng cần lập kế hoạch tổng thể về việc dự giờ và phân tích sư phạm bài học toàn năm học. Trên cơ sở đó xếp lịch dự giờ và phân tích giờ dạy trong từng tuần.
Để nâng cao chất lượng công tác dự giờ, hiệu trưởng cần bồi dưỡng cho toàn thể giáo viên kỹ năng dự giờ và phân tích giờ dạy của giáo viên theo qui trình 4 bước như sau:
Chuẩn bị dự giờ: Cần nghiên cứu trước vị trí bài dạy trong chương trình, mục tiêu bài dạy, tình hình học tập của học sinh, phác thảo nội dung cần quan sát, phương pháp kiểm tra kiến thức và kỹ năng của học sinh sau bài dạy…
Tiến hành dự giờ: Người dự phải làm tốt việc ghi chép để sau đó tái hiện được những tình huống dạy học cơ bản nhằm cho phép đánh giá bài học đó theo tiếp cận hệ thống.
Khi dự giờ của giáo viên, hiệu trưởng cần chú ý quan sát những vấn đề sau: nội dung bài giảng; phương pháp làm việc của thầy và trò; sử dụng đồ dùng dạy học trên lớp; tổ chức nề nếp tự học, không khí học tập của học sinh trong lớp; hệ thống câu hỏi và bài tập rèn kỹ năng; đánh giá số lượng và chất lượng câu hỏi và bài tập; mối quan hệ hợp tác giữa thầy và trò, giữa trò và trò; đánh giá kết quả học tập của học sinh…Tùy vào mục đích dự giờ mà hiệu trưởng nhấn mạnh yếu tố nào cho thích hợp.
Phân tích và đánh giá giờ dạy của giáo viên
Phân tích giờ dạy là sự khái quát hoá sư phạm nâng những nhận xét cụ thể thành những nhận định tổng quát hơn và nêu lên các lý lẽ của những nhận định đó bằng cách xác định tất cả các mối liên hệ của những hiện tượng quan sát được với các căn cứ khoa học của tâm lý học và giáo dục học.
Phân tích giờ học trên lớp là chỉ ra các ưu khuyết điểm và nguyên nhân của chúng trong 3 thành tố:
Hoạt động dạy của giáo viên: Công tác chuẩn bị, nội dung kiến thức, phương pháp dạy học, sử dụng đồ dùng dạy học, phân phối thời gian;
Hoạt động học của học sinh: Nền nếp học tập, phương pháp học tập, khả năng tiếp thu kiến thức kỹ năng, kết quả học tập;
Quan hệ giao tiếp: Quan hệ thầy – trò; quan hệ trò – trò; việc xử lý tình huống xảy ra trong giờ học của giáo viên.
Đánh giá một giờ dạy là nêu ra kết quả của giờ học đó (mức độ đạt được so với mục đích bài giảng, kết quả học tập của học sinh có đạt với yêu cầu mà giáo viên đặt ra hay không?) và chỉ ra trình độ lao động của người dạy (trình độ kiến thức, khả năng giảng dạy, tinh thần trách nhiệm) cũng như đặc tính của lao động học tập của học sinh (kiến thức và kỹ năng, năng lực nhận thức, thái độ học tập) trong quá trình dạy học của bài học đó.
Hiệu trưởng đánh giá giờ dạy theo “tiêu chuẩn giờ lên lớp” đã được xây dựng thống nhất trong toàn trường từ đầu năm học. Khi phân tích, đánh giá giờ dạy của giáo viên hiệu trưởng cần ghi chép cụ thể những ý kiến nhận xét của mình và những ý kiến cần góp ý cho giáo viên để chuẩn bị cho cuộc trao đổi với giáo viên đạt hiệu quả cao nhất.
Trao đổi với giáo viên
Điều cần chú ý trong khi trao đổi với giáo viên là hiệu trưởng không tiến hành đơn phương bằng những nhận xét mà cùng giáo viên trao đổi, tìm đến những điều quyết định tối ưu để nâng cao hiệu quả giờ dạy.
Hiệu trưởng cần đặc biệt chú ý đến thái độ của mình trong khi trao đổi, đánh giá giờ dạy đối với giáo viên. Hiệu trưởng phải là người trao đổi lý thú, biết nhận ra những dụng ý tốt, những cố gắng của giáo viên, biết cùng giáo viên tìm ra những điều chưa tốt, chưa đáp ứng yêu cầu sư phạm, để tìm biện pháp đi đến hiệu quả cao hơn.
Công việc sáng tạo của giáo viên đòi hỏi sự tiếp cận sáng tạo của người nhận xét, sự đánh giá đúng đắn hợp lý của người lãnh đạo. Các kết luận rút ra từ buổi dự giờ phải có giá trị thực, căn cứ trên yêu cầu giờ dạy, trên thực tế khách quan của lớp học và có cơ sở khoa học.
Những lời khuyên của hiệu trưởng giúp giáo viên khắc phục các thiếu sót và phát huy những ưu điểm. Hiệu quả của giờ dạy thể hiện ở việc vận dụng những điều đề nghị của Hiệu trưởng trong các tiết dạy sau đó. Vì thế hiệu trưởng cần theo dõi những cải tiến sau khi đã trao đổi với giáo viên.
Hiệu trưởng kiểm tra việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS
Đối với giáo viên, kết quả kiểm tra đánh giá vừa phản ánh thành tích học tập của học sinh vừa giúp giáo viên tự đánh giá vốn tri thức, trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm, nhân cách uy tín của mình trước học sinh. Trên cơ sở đó không ngừng nâng cao và hoàn thiện cả về trình độ học vấn, về nghệ thuật sư phạm và nhân cách người thầy giáo.
Đối với các cấp quản lý từ cơ sở trường học tới trung ương, kiểm tra đánh giá là biện pháp để đánh giá kết quả đào tạo cả về định lượng và định tính.
Đó là cơ sở để xây dựng chiến lược giáo dục về mục tiêu, về đội ngũ GV, về vấn đề đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động dạy học.
Để tiến hành kiểm tra việc thực hiện ra đề kiểm tra, tổ chức kiểm tra, chấm chữa trả bài, hiệu trưởng cần bố trí đồng loạt theo từng môn hoặc từng khối lớp để có những thông tin so sánh. Hồ sơ để phục vụ hoạt động kiểm tra gồm: giáo án các tiết kiểm tra, bài kiểm tra của HS, sổ điểm lớp, sổ điểm cá nhân…
Khi kiểm tra cần đối chiếu việc thực hiện giữa các giáo viên cùng môn, cùng khối để có nhận xét khách quan, tư vấn sát thực để giáo viên có thể thực hiện được.
Kiểm tra toàn diện hoạt động sư phạm của giáo viên
Kiểm tra trên 5 mặt công tác: Phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống; trình độ nghiệp vụ; thực hiện quy chế chuyên môn; kết quả giảng dạy và giáo dục; hiệu quả thực hiện công tác khác.
Tiến trình kiểm tra, về chuẩn bị: Nắm kế hoạch giảng dạy của giáo viên, yêu cầu nội dung của chương bài mà giáo viên sẽ giảng dạy trên lớp, đề kiểm tra chất lượng HS.
Tiến hành kiểm tra: Dự giờ lên lớp ít nhất hai tiết dạy của các bài dạy khác nhau, ghi biên bản đánh giá tiết dạy, trao đổi nhận xét đánh giá tiết dạy với giáo viên được kiểm tra.
Xem xét các hồ sơ: Giáo án, hồ sơ công tác chủ nhiệm, sổ điểm cá nhân, sổ báo giảng, sổ ghi đầu bài, vở ghi bài của học sinh, bài kiểm tra của học sinh, đồ dùng tự làm, kinh nghiệm sáng kiến, sổ tich lũy chuyên môn.
Kiểm tra chất lượng học sinh: Kiểm tra xác suất ở một số lớp dạy, trực tiếp coi học sinh làm bài, chấm bài và phân tích kết quả kiểm tra.