Quy chuẩn, tiêu chuẩn thiết kế trường học bạn cần biết

Tiêu chuẩn thiết kế trường học không chỉ cần thiết cho những đơn vị trong ngành mà còn góp phần đem đến cho xã hội những mô hình giáo dục hiện đại, hợp lý, phù hợp với điều kiện kinh tế của quốc gia và bắt kịp với những xu hướng tiên tiến trên toàn thế giới. Vậy tiêu chuẩn thiết kế trường học được quy định như thế nào?

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo thì số lượng các trường mầm non, Tiểu học, Trung học Cơ sở Trung học phổ thông, Trung cấp chuyên nghiệp, Cao đẳng và Đại học ở nước ta ngày càng gia tăng nhanh chóng. Với thực trạng phát triển mạnh mẽ về cơ sở vật chất của trường lớp các cấp như hiện nay thì nhu cầu về xây dựng, cải tạo, nâng cấp và quy hoạch thiết kế cũng theo đó mà gia tăng đáng kể. Một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của quá trình thực hiện mục tiêu theo Đề án Quốc gia “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo” đó chính là việc kiểm soát, bổ sung và hoàn chỉnh hệ thống quy chuẩn trong thiết kế công trình trường học. Tất cả nhằm đảm bảo chuẩn hóa cơ sở vật chất và môi trường học tập cho các chủ nhân tương lai của đất nước, trong đó giải pháp hoàn chỉnh và thực tiễn áp dụng là những căn cứ pháp lý cơ bản.

Tổng quan về hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn trong thiết kế công trình trường học

Hiện nay, bên cạnh Bộ Quy chuẩn xây dựng Việt Nam thì Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về thiết kế các công trình trường học bao gồm các tiêu chuẩn hiện hành như sau:

TCVN 3907:2011 “Trường mầm non – Yêu cầu thiết kế”

TCVN 8793:2011 “Trường Tiểu học – Yêu cầu thiết kế”

TCVN 8794:2011 “Trường Trung học – Yêu cầu thiết kế”

TCVN 5719:1993 “Trường Phổ thông cơ sở – Yêu cầu vệ sinh học đường” (được coi là yêu cầu riêng đối với thiết kế phòng học)

TCVN 4602:2012 “Trường Trung cấp chuyên nghiệp – Tiêu chuẩn thiết kế”

TCVN 3981:1985 “Trường Đại học – Yêu cầu thiết kế”

TCVN 9210:2012 “Trường Dạy nghề – Tiêu chuẩn thiết kế”

Như vậy, về cơ bản thì hệ thống văn bản Tiêu chuẩn thiết kế là đáp ứng được so với các cấp học và cơ sở giáo dục tương ứng được quy định trong số 38/2005/QH 11 của Luật Giáo dục 2005. Hiện tại chỉ còn thiếu Tiêu chuẩn thiết kế đối với các mô hình trường không mấy phổ biến như Trung tâm giáo dục thường xuyên, Trung tâm học tập cộng đồng, Trung tâm Kĩ thuật tổng hợp – hướng nghiệp và một số loại trường chuyên biệt khác (bao gồm: trường Phổ thông chuyên, Phổ thông dân tộc nội trú – bán trú, Trường dành cho người khuyết tật, Trường năng khiếu nghệ thuật – thể thao).

Nhìn chung, các Tiêu chuẩn thiết kế trường học hiện hành về cấu trúc nội dung và hàm lượng đều thể hiện được nội dụng cơ bản và thiết yếu trong thiết kế từng loại hình trường, trong đó các mục:

– Quy định chung

– Yêu cầu khu đất xây dựng và mặt bằng tổng thể

– Yêu cầu thiết kế hệ thống kĩ thuật

– Nội dung công trình, yêu cầu và giải pháp thiết kế kiến trúc

– Yêu cầu về công tác hoàn thiện

Trong đó, tại mục “Nội dung công trình, yêu cầu và giải pháp thiết kế kiến trúc”, các Tiêu chuẩn thiết kế đã bao quát được hầu hết các hạng mục, công trình đặc thù cũng như sự khác biệt về dây chuyền công năng của từng loại hình trường học.

Sau khi Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kĩ thuật có hiệu lực, ngoại trừ TCVN 3981:1985 thì hầu hết các Tiêu chuẩn hiện hành đều được biên soạn lại và ban hành. Do đó, các quy định mới theo Luật sẽ được cập nhật trong phần biên soạn và thống nhất để có thể vận hành. Mặc dù vậy, phần lớn các Tiêu chuẩn hiện hành là các tiêu chuẩn sửa đổi, thay thế bởi các tiêu chuẩn được soát xét trước đó. Riêng đối với TCVN 3981:1985 “Trường Đại học – Tiêu chuẩn thiết kế” có niên hạn biên soạn quá lâu nên chưa thể thực hiện soát xét và thay thế. Bên cạnh đó, mức độ sửa đổi cũng chưa thật thống nhất, không có sự khác biệt giữa “Yêu cầu thiết kế” với “Tiêu chuẩn thiết kế”. Đây cũng chính là mặt hạn chế trong việc cập nhật cũng như tính thời sự mà thực tiễn áp dụng tiêu chuẩn thiết kế thường gặp phải.

Thực tiễn áp dụng hệ thống tiêu chuẩn thiết kế trường học

– Thứ nhất: khi ngành giáo dục trong nước và quốc tế đã có nhiều cuộc cải cách về nội dung, niên chế, chương trình cũng như mô hình giáo dục thì hệ thống tiêu chuẩn thiết kế trường học vẫn chưa bắt kịp với những xu hướng thay đổi đó.

Chẳng hạn như sự thay đổi chương trình học 2 buổi/ngày tại các trường phổ thông đã xuất hiện nhu càu bán trú và các diện tích chức năng tương ứng. Hoặc sự thay đổi ở bậc trung cấp về phòng thí nghiệm, phòng học bộ môn, khái niệm mới về lớp học thông minh, lớp học linh hoạt,…cũng dẫn tới sự thay đổi về kích thước phòng học. Bên cạnh đó, ở cấp Đại học, sự xuất hiện của học chế tiến chỉ cũng làm thay đổi đáng kể chương trình và tác động lớn đến câu trúc lớp học, giảng đường cùng những không gian chức năng khác, đồng thời cũng làm thay đổi về nhu cầu thiết kế chúng.

– Thứ 2: Do các tiêu chuẩn thiết kế mang tính sửa đổi và công tác soát xét lại không được tiến hành thường xuyên nên tính lạc hậu trong nội dung là tình trạng khó tránh khỏi, nhất là đối với các tiêu chuẩn thiết kế của các trường học có nhiều nội dung chức năng mới như trường Dạy nghề, Trường trung cấp chuyên nghiệp.

– Thứ 3: Tất cả các Tiêu chuẩn tại trường học các cấp đều còn khá bất hợp lý trong việc quy định chỉ tiêu đất tính trên đầu học sinh, sinh viên cũng như tầng cao khống chế đối với các hạng mục trong khuôn viên trường.

Các tiêu chuẩn hiện hành hầu hết vẫn còn định tính mà chưa có cơ sở khoa học, chủ yếu căn cứ theo xu hướng do những khó khăn về mặt quỹ đất.

– Thứ 4: Các tiêu chuẩn hiện hành còn chưa đề cập đến những tiêu chuẩn mang tính nâng cao như Trường học xanh, Trường học mở,…hay những tiêu chuẩn mang tính cộng đồng – xã hội như yêu cầu đảm bảo giáo dục hòa nhập cho các học sinh bị khuyết tật.

– Thứ 5: Hiện nay, ngoài hệ thống Tiêu chuẩn thiết kế, còn có những quy định về chuẩn cơ sở vật chất trường học như: Quy định về trường chuẩn Quốc gia, Điều lệ trường học các cấp, Quy định về vệ sinh học đường,… Những điểm khác biệt giữa các quy định nói trên thường gây khó khăn cho việc áp dụng tiêu chuẩn quốc tế.

– Thứ 6: Chưa có sự thống nhất việc quy định bắt buộc và tự nguyện trong Luật đối với Tiêu chuẩn thiết kế trường học giữa người quản lý, chủ đầu tư và người thiết kế. Bên cạnh đó, quy định của Bộ Xây dựng về việc áp dụng tiêu chuẩn xây dựng quốc tế vào hoạt động xây dựng ở Việt Nam mới chỉ khả thi đối với các trường thuộc khối tư thục.

– Thứ 7: Chưa có sự đồng bộ trong hệ thống tiêu chuẩn thiết kế về các mức chi tiết theo thông lệ quốc tế, bao gồm: Quy chuẩn, Tiêu chuẩn – Tiêu chuẩn thiết kế, Yêu cầu thiết kế, Hướng dẫn thiết kế.

Trường học là một loại hình công trình khá phổ biến, nhu cầu xây dựng và phát triển đối với hạng mục này đang ngày càng gia tăng. Đã đến lúc tiêu chuẩn thiết kế trường học phải có cái nhìn đồng bộ, có cách tiếp cận mới chứ không chỉ dừng lại ở việc soát xét, thay đổi những tiêu chuẩn của ngày hôm qua. Đây thực sự là một bước đi quan trong trong quá trình thực hiện mục tiêu “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo”.